Dlaczego Wielkanoc jest świętem ruchomym i jak ustalić jej datę?

Wielkanoc to ruchome święto, którego data raz wypada w marcu, a raz w kwietniu. Dlaczego Święta Wielkanocne są ruchome i jak właściwie wyznaczyć datę upamiętniającą zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa? Odpowiedź wskaże nam tradycja żydowska i pierwsza wiosenna pełnia księżyca.

Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto w kulturze chrześcijan. Upamiętnia mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, tworzące Misterium paschalne. Obchody Świąt Wielkiej Nocy miały różną postać, ale ostatecznie przyjęły formę Triduum paschalnego, poprzedzonego 40-dniowym Wielkim postem. Trzy ostatnie dni Wielkiego Tygodnia to: Wielki Piątek, Wielka Sobota i Niedziela Zmartwychwstania. O ile termin Świąt Bożego Narodzenia jest zawsze jasno określony – 25 grudnia, o tyle data Świąt Wielkanocnych nie jest już taka oczywista. Wielkanoc to święto ruchome i wypada zawsze między 22 marca a 25 kwietnia.

Od czego zależy data Wielkanocy?

Termin Świąt Wielkanocnych wypada raz w marcu, a raz w kwietniu. Czasem są to odstępy tygodnia! Na jakiej podstawie określane są świąteczne dni? Ustalenie daty Wielkanocy podlega prostej i zawsze tej samej regule:

Termin Wielkanocy jest ruchomy, ponieważ związany jest z fazami księżyca. Astronomiczna wiosna rozpoczyna się 20 marca (kalendarzowa 21 marca) i od tego dnia wyczekuje się wiosennej pełni księżyca, a zaraz po niej pierwszej niedzieli. Może zdarzyć się tak, że księżycowa pełnia wypadnie w niedzielę, a wtedy Wielkanoc obchodzona jest po prostu w następną niedzielę. Tak wyliczona data Wielkiej Nocy stanowi podstawę do wyznaczenia innych ruchomych świąt, aż do Bożego Ciała. Dla przykładu, Zesłanie Ducha Świętego (Zielone Świątki) przypada zawsze 50 dni po Wielkanocnej Niedzieli. Ruchome są również:

• Tłusty Czwartek
• Ostatnia sobota karnawału i Ostatki
• Środa Popielcowa
• Niedziela Palmowa
• Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielka Sobota
• Poniedziałek Wielkanocny
• Święto Bożego Miłosierdzia
• Wniebowstąpienie
• Zielone Świątki
• Boże Ciało

Kiedy wypadają Święta Wielkanocne w 2018 roku?

Obliczanie daty Wielkanocy na podstawie faz księżyca ma ścisły związek z kalendarzem żydowskim. W przeciwieństwie do nas i kalendarza słonecznego, Żydzi posługiwali się kalendarzem księżycowym. W takim kalendarzu miesiąc ma niespełna 28 dni, a nie 30 lub 31, ponieważ liczbę dni wyznacza okres od jednej do kolejnej pełni.

W XXI wieku „najwcześniejszą” Wielkanoc obchodziliśmy 23 marca w 2008 roku. Była to najwcześniejsza data od 1914 roku. Kolejne tak wczesne Święta Wielkanocne przypadną dopiero w 2160 roku. Na wielkanocną datę 22 marca będziemy musieli poczekać aż do 2285 roku (choć już nie dane nam będzie jej świętować). A kiedy wypada Wielkanoc w 2018 roku? W pierwszą niedzielę kwietnia, czyli 1 kwietnia. Poniedziałek Wielkanocny będziemy obchodzić 2 kwietnia.

Dlaczego i jak to w ogóle się stało, że Wielkanoc jest ruchoma?

Wiemy już jak obliczyć, kiedy w danym roku wypadają Święta Wielkanocne i że jest to związane z fazami księżyca, ale wciąż nie wiemy, dlaczego właśnie tak należy to robić!  Taka metoda ustalania daty Wielkanocy związana jest z przekazami ewangelicznymi i tradycją żydowską. Za dzień śmierci Jezusa uznaje się piątek, ale dokładna data wciąż pozostaje kwestią sporną.

Według Ewangelii św. Jana ukrzyżowanie Jezusa miało miejsce w przeddzień Paschy (święta obchodzonego na cześć wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej) – 14. dzień nisan. Z kolei Ewangelie według św. Marka, św. Mateusza i św. Łukasza za dzień ten podają Święto Paschy – 15. dzień nisan. Nie można jednoznacznie określić również roku – szacunkowo miało to miejsce między 27 a 33 r.n.e.

*nisan – jeden z miesięcy w kalendarzu żydowskim. Nisan w kalendarzu gregoriańskim przypada na marzec/kwiecień.

Obchody Paschy zaczynały się wraz z pełnią księżyca, po zrównaniu dnia i nocy wiosennej. Według kalendarza hebrajskiego odpowiadało to dacie 14. dnia miesiąca nisan. Cegiełkę do tego małego zamieszania dokłada jeszcze fakt, że dni w tradycji żydowskiej liczone są od zmierzchu. W konsekwencji, Święto Paschy obchodzone jest 15. dnia nisan.

14/15 dzień nisan

Powołując się na chronologię Ewangelii według św. Jana, współczesne obliczenia astronomiczne pozwoliły ustalić, że dzień 14 nisan był to piątek: 7 kwietnia 30 r.n.e. lub 3 kwietnia 33 r.n.e. To możliwe daty uznawane za dzień ukrzyżowania i śmierci Jezusa.